Akademik Veri Yönetim Sistemi
X. ULUSAL ÜSTÜN YETENEKLİLERİN EĞİTİMİ, İzmir, Türkiye, 2 - 04 Mayıs 2025, cilt.1, ss.606-607, (Özet Bildiri)
Özel yeteneklilerin yüksek zekâ kapasiteleri ve olağanüstü başarıları, yüzyıllardır hem toplumların hem de popüler kültürün ilgi odağı olmuş; yaşamları merak edilmiş ve bazıları zamanla efsaneleşmiştir (Renzulli, 2011; Robinson & Clinkenbeard, 2008). Bilimsel araştırmalar ise bu bireylerin gelişim süreçlerini sistematik olarak inceleyerek, yalnızca bireysel farklılıklarını değil, toplumsal etkilerini de anlamaya odaklanmıştır (Pfeiffer vd., 2018; Subotnik vd., 2011). Bu evrensel sorgulama çerçevesinde Lewis M. Terman, özel yeteneklilerin 25 yıl boyunca çok boyutlu olarak izlendiği Genetic Studies of Genius adlı boylamsal araştırmayı yürütmüştür. Bu araştırma çerçevesinde oluşturulan serinin, dördüncü cildi olan ve Melita Oden ile birlikte kaleme alınan The Gifted Child Grows Up başlıklı eser, örneklemin gelişim sürecini bütüncül bir yaklaşımla ele alması bakımından öne çıkmaktadır. Bu çalışmada, alanın önde gelen kaynaklarından biri olan bu eserin; özel yeteneklilerin gelişimi, tanılanması, eğitimi ve yöntemsel özellikleri boyutunda incelenmesi amaçlanmaktadır.
Çalışmada nitel araştırma yöntemlerinden doküman incelemesi kullanılmış ve bu çalışmaya konu olan eserin betimsel olarak analizi yapılmıştır. Analiz sonucu elde edilen veriler ilgili temalara yerleştirilerek yorumlanmıştır. Özel yeteneklilerin tanılanması boyutunda örneklemin farklı tanılama araçları ve protokoller aracılığıyla oluşturulduğu saptanmıştır. Gelişim süreçleri incelendiğinde özel yetenekli bireylerin akranlarına kıyasla fiziksel gelişimde önde oldukları ve akademik başarılarının daha yüksek olduğu tespit edilmiştir. Ayrıca sosyal-duygusal anlamda da genel kanının aksine iyi bir gelişim gösteren özel yeteneklilerin daha az davranış sorunu yaşadıkları belirlenmiştir. Özel yeteneklilerin eğitimleri boyutunda ise yüksek IQ skorunun tek başına başarı getirmediği; sosyal çevreleri, kişisel özellikleri ve elde ettikleri fırsatların da başarılarında önemli bir etkiye sahip olduğu tespit edilmiştir. Hızlandırma uygulamalarının akademik başarıyı artırdığı saptanmakla birlikte ebeveynler ve öğretmenler arasındaki yaygın yanlış algılar nedeniyle bu uygulamaların hayata geçirilmesinde zorluklar yaşandığı tespit edilmiştir. Ek olarak, toplumsal cinsiyet normlarının örneklemde yer alan kadınların önemli bir bölümünün potansiyelini sınırladığı ve meslek seçimlerini olumsuz yönde etkilediği belirlenmiştir. Yöntemsel boyutta; örneklemin demografik çeşitlilikten yoksun yapısının bulguların farklı örneklemlere genellenmesini kısıtladığı; kullanılan bazı tanılama araçlarının geçerlik ve güvenirlik açısından potansiyel sorunlar barındırdığı tespit edilmiştir. Bu bağlamda, özel yetenekli bireylerin eğitiminde bilişsel, sosyal ve kişisel özelliklerini bütüncül olarak değerlendiren çok yönlü tanılama süreçleri ile bilimsel temelli müdahalelerin büyük önem taşıdığı belirlenmiştir. Çalışma bulguları doğrultusunda, eğitim programlarının özel yetenekli öğrencilerin bireysel ihtiyaçlarına göre düzenlenmesi; soyut düşünme becerileri ve öğrenme hızlarını destekleyecek nitelikte olması ve aynı zamanda sosyal-duygusal gelişimlerini de kapsaması önerilmektedir. Sonuç olarak özel yeteneklilerin genel özellikleri ve gelişimlerine yönelik detaylı bilgiler sunan bu araştırma, alanda bir referans eser olma özelliği taşımaktadır. Diğer yandan özel yetenekliliğe ilişkin güncel yaklaşımlar dikkate alındığında, yeni boylamsal çalışmalara gereksinim duyulduğu düşünülmektedir.
Anahtar Sözcükler: Betimsel analiz, özel yetenekliler, özel yeteneklilerin eğitimi, özel yeteneklilerin gelişimsel süreçleri, özel yeteneklilerin tanılanması.