Akademik Veri Yönetim Sistemi
JOURNAL OF TURKISH STUDIES, cilt.12, sa.30, ss.475-502, 2017 (Hakemli Dergi)
Diller arasında bir ses ortaklığı vardır. Ancak bazı dillerde mevut olan sesler kendisine has olup diğer dillerde bulunmamaktadır. Bu tür sesleri içeren kelimeler, başka bir dile geçtiğinde bazı değişiklikler geçirerek yeni şekiller alır ve geçtiği dilde böylece yerleşir. Özel sesleri olan dillerden biri de Arapçadır. Arapça alıntı kelimelerde görülen bazı seslerin Türkçede karşılığı yoktur. Bunlardan biri de “ayın” sesidir. Arapçaya has olan “ayın” Türkçede karşılığı bulunmamaktadır ve bu sesin Türkler tarafından telaffuz edilmesi güçtür. Dolayısıyla ayınlı bir kelimeyi Türkçenin ses sistemine uyarlamak ve söyleyişini kolaylaştırmak için bu ses ya Türkçede bulunan ve fonetik özelliklerine yakın olan başka bir sese dönüşür ya da kullanımdan düşer ve bu durum başka ses olaylarına yol açar. Böylece içinde “ayın” sesi bulunan kelime, asıl dildeki yapısı etkilenerek farklı bir şekil alır. “Ayın”ın yol açtığı bu tür ses olayları, bütün çağdaş Türk lehçelerinde aynı değildir. Bir lehçede genel olarak bir ses olayına sebep olmasına karşın, diğer lehçelerde birden çok ses olayına sebep olmaktadır. Ayrıca uğradığı bazı değişiklikler bir lehçeye mahsus kalıp çok az kelimede ortaya çıkmaktadır. Bu çalışmada, çağdaş Türk lehçelerinde, yer yer bu lehçelerin bazı ağızlarına da işaret ederek Arapça alıntı kelimelerin başında, ortasına ve sonunda yer alan gırtlak ünsüzü “ayın”ın sebep olduğu ses olaylarını örneklerle birlikte tespit etmeye çalıştık.
There is a phonetical commonality between languages. Most of the phonemes are same in all languages but some phonemes in some languages are unique and other languages don't have them. Arabic is one of those languages with unique phonemes. The words that have those kind of phonemes change when they borrowed by other languages that don't have those phonemes. While the borrowing happens also phoneme's phonetical state or identity changes. It is known that some phonemes in Arabic words that borrowed by Turkish has no equivalent in that language. One of those phonemes is the “ayın” phoneme. It's very difficult to pronounce by Turks. Consequently Turkish language transforms those words that contains “ayın” to make it suitable for its own phonetical system. To do that, this “ayın” phoneme either transforms to some phoneme that already exists in Turkish and sounds like similar to “ayın” or it wouldn't be pronounced. Second outcome forces other phonetical changes to happen. Those changes aren't same in all contemporary Turkic dialects. While it makes one phonetical change in one dialect, in other dialects it makes more than one change. Sometimes those changes happen only one particular dialect and some rare words. In this paper, we tried to determine what kind of changes happened in contemporary Turkic dialects that caused by phoneme ayın's transformation in borrowed words from Arab language and changes caused by its location in the word. Also we have shown the examples from Turkish language's accents to confirm our idea.