Research Information System
in: sağlık & Bilim 2025. Beslenme I, yasemin Beyhan,hatice baygut, Editor, Efe Akademi, İstanbul, pp.71-85, 2025
Uyku,
organizmanın refahını kontrol eden ve evrimsel zaman ölçeği boyunca en iyi
korunmuş aktivite olabilecek merkezi sinir sisteminin temel bir çalışma
durumudur. Uyku, insan ömrünün üçte birini kaplar ve beyin fonksiyonu ve ruh
sağlığı için en önemli psikofizyolojik süreçlerden birini temsil eder. Yüksek
omurgalılar için birincil ve temel biyolojik bir ihtiyaç olan uyku, düşük
omurgalılarda da uyku benzeri durumlar görülmektedir.
Uyku, yaşam için temel olan oldukça organize ve karmaşık bir durumdur.
Hayatımızın yaklaşık üçte birinde uyumaya mutlak bir ihtiyacımız vardır. Uyku,
insan vücudunun aktiviteden sonra toparlanmasını sağlayarak, sonraki işleyişin
en iyi şekilde gerçekleşmesini sağlayan metabolik bir ihtiyaçtır. Uyku yoksunluğu ve
kaybı , bilişsel bozukluk ,
ruh hali değişiklikleri ve hormonal anormalliklerle yakından
ilişkilendirilmektedir (Troynikov ve ark., 2018).
Diyet karbonhidrat ve yağ miktarı hem daha iyi hem de
daha kötü uyku kalitesi endeksleriyle ilişkilendirildi. Bununla birlikte,
karbonhidrat ve yağ türü bu ilişkilerde önemli bir faktördü ve kompleks
karbonhidratlar (örneğin lif) ve daha sağlıklı yağlar (örneğin doymamış)
açısından daha yüksek diyetler daha iyi uyku kalitesiyle ilişkilendirildi.
Protein açısından daha yüksek diyetler daha iyi uyku kalitesiyle
ilişkilendirildi. Genel olarak, lif, meyve, sebze ve iltihap giderici besinler
açısından zengin ve doymuş yağ açısından düşük diyetler (örneğin Akdeniz
diyeti) daha iyi uyku kalitesiyle ilişkilendirilmiştir (Wilson ve ark., 2022). Uyku, uyku kalitesi ve uyku kalitesini
etkileyen uyku bozuklukları üzerinde başlıca beslenme faktörleri,
karbonhidratlar, yağlar, proteinler, kafein ve alkol alımı üzerindeki etkilere
yer verilmiştir.
Diyet ve uyku kalitesi arasındaki bağlantı daha fazla
araştırmayı gerektirmektedir.
Bu bağlamda bu bölüm literatüre
güncel derleme bilgiler sunabilmek amacıyla yazılmıştır.