Toplumların önemli fikir ve kültür miraslarından biri olan atasözleri gerek verdikleri öğüt ve öneriler gerekseonlar oluşturulurken kullanılan sözcük tercihlerinin bir sonucu olarak ait oldukları milletin dünya görüşleri vegeçmiş tecrübeleri hakkında bilgi sağlarlar. Türkçenin atasözlerinde, Türk milletinin tarih sürecinde edindiğideneyimleri, maddi ve manevi yaşadığı sorunları, bunlardan çıkardığı dersleri ve bu dersleri gelecek kuşaklaraaktarmak üzere “öz” hale getirdiği söylemleri görmekteyiz. Atasözleri aynı zamanda yazıda ve konuşmadaverilmek istenen mesajı kuvvetlendirmek için de kullanılırlar. Toplumun ve dilin geçmişine ayna tutan ve aynızamanda geleceğini şekillendirme görevini üstlenen bu kıymetli sözlerin satırları arasında tamamen ortayaçıkarılıp işlenmemiş bir alan daha vardır. Kavram alanı olarak adlandırılan bu alanın detaylı bir biçimdeincelenmesi, atasözlerinin hem taşıdıkları görevi daha iyi anlamamızı hem de tarihsel bilgiyi daha detaylı birbiçimde görmemizi sağlayacaktır. Bu çalışmada atasözlerinin verdiği mesajın yanında işaret ettiği kavramlaraçısından da ilk bakışta görünmeyen birtakım detayları açığa çıkarılmaya çalışılmıştır. Zihinsel bir bilgi işlemesüreci olan “anlama”nın Türkçenin atasözlerinde hangi koşullara, duyulara, duygulara, deneyimlere bağlandığıve anlama süreci gerçekleşmediğinde neler olabileceği gibi hususlar Ömer Asım Aksoy’un Atasözleri Sözlüğübağlamında incelenip açıklanmıştır.
Proverbs, one of the important ideal and cultural heritage of societies, provide information about the world views and past experiences of the nation which they belong as a result of both their advice and suggestions and the word preferences used when they were created. In proverbs of Turkish, we see the experiences that the Turkish nation has gained in the history process, the material and sentimental problems it has experienced, the lessons it draws from it, and the discourses it has made these lessons “essential” to pass on to future generations. Proverbs are also used to strengthen the message to be given in writing and speaking. There is another unprocessed area between the lines of these precious words that reflect the past of the society and language and also take the task of shaping its future. A detailed examination of this area, which is called the conceptual area, will enable us to better understand the task of the proverbs and to see the historical information in more detail. In this study, it has been tried to reveal some details that are not visible at first glance in terms of the concepts pointed out by the message of the proverbs. “Comprehension” which is a mental information processing process, its relevance and dependency to conditions, senses, emotions, experiences and also what happens when this process does not occur are examined and explained in the context of Ömer Asım Aksoy’s Atasözleri Sözlüğü.
