Akademik Veri Yönetim Sistemi
NECMETTIN ERBAKAN UNIVERSITY EREĞLI FACULTY OF EDUCATION, cilt.7, sa.Özel Sayı, ss.167-184, 2025 (Hakemli Dergi)
Yapay zekâ uygulamalarının eğitim süreçlerinde kullanımının yaygınlaşması ile özel eğitim ortamlarında da yapay zekâ uygulamalarının kullanımında artış görülmektedir. Özel gereksinimli bireylerin eğitim süreçlerinde öğretimin bireyselleştirilmesi, farklı etkinliklerin tasarlanması ve özel gereksinimli bireylerin bağımsız yaşama geçiş süreçlerini kolaylaştırması nedeniyle yapay zekâ uygulamaları son dönemde sıklıkla kullanılabilmektedir. Özel gereksinimli bireylerin eğitim süreçlerinde kilit rol oynayan özel eğitim öğretmenleri de yapay zekâ uygulamalarını eğitim ortamlarında son dönemde sıklıkla kullanmayı tercih edebilmektedir. Özel eğitim öğretmenleri, farklı yapay zekâ uygulamaları ile özel gereksinimli öğrencilerine katkı sağlayabilmekte, iş yükünü azaltabilmekte ve mesleki gelişimine katkı sunabilmektedir. Yapay zekâ uygulamalarının özel eğitim öğretmenlerine katkılarının yanı sıra özel eğitim öğretmenleri yapay zekâ uygulamalarını kullanırken veri güvenliği, gizlilik gibi konularda kaygılar yaşayabilmektedir. Bu araştırmada özel eğitim öğretmenlerinin özel eğitim uygulamalarında yapay zekâ uygulamalarını kullanımına ilişkin araştırmaları incelemek amacıyla sistematik bir literatür taraması gerçekleştirilmiştir. Sistematik literatür taraması sonucunda 2023-2025 yılları arasında gerçekleştirilmiş dokuz çalışmaya ulaşılmıştır. Çalışmaların 2025 yılında artış gösterdiği, çalışmalarda ağırlıklı olarak nicel araştırma yöntemlerinin benimsendiği ve veri analiz yöntemlerinden en çok betimsel analiz yönteminin kullanıldığı görülmektedir. Çalışmalarla ilgili bulgulara bakıldığında etkili ve etik şekilde kullanıldığında yapay zekâ uygulamalarının özel eğitim öğretmenlerinin evrak işlerini azaltabileceği, öğrencilerine yönelik materyal, etkinlik, ders planı ve bireyselleştirilmiş eğitim programı oluşturmada kolaylaştırıcı bir araç olabileceği belirtilmektedir. Ayrıca özel eğitim öğretmenlerinin yapay zekâ uygulamalarını özel eğitim süreçlerinde nitelikli olarak kullanma ve sınıf içinde derslere entegre etme konularında desteğe ihtiyaç duydukları görülmektedir. Çalışmaların sınırlı sayıda olması nedeniyle gelecek araştırmalarda özel eğitim öğretmenlerinin yapay zekâ kullanımına ilişkin bilgi, ilgi ve tutumlarını ortaya koyan araştırmaların planlanması, literatüre katkı sunması ve eğitim ortamlarında eğitimcilere rehber olması açısından önem taşımaktadır.
With the increasing integration of artificial intelligence (AI) into educational processes, its use has expanded in special education settings. For individuals with special needs, AI applications have gained prominence as they facilitate individualized instruction, support the design of diverse activities, and ease the transition to independent living. Special education teachers, who play a pivotal role in these processes, have increasingly adopted AI tools in their teaching environments. By leveraging AI applications, teachers can enhance student learning, reduce administrative workload, and support their professional growth. However, concerns regarding data security and privacy remain prevalent. This study presents a systematic literature review of research examining special education teachers' use of AI applications in special education practices. A total of nine studies published between 2023 and 2025 were identified. Findings indicate a notable increase in publications in 2025, with a predominant reliance on quantitative research methods. Descriptive analysis emerged as the most frequently applied data analysis technique. The results suggest that, when used effectively and ethically, AI applications can significantly reduce teachers’ paperwork burden and serve as a facilitating tool in developing instructional materials, classroom activities, lesson plans, and individualized education programs. Furthermore, the review highlights the need for additional support to help teachers effectively implement AI in special education processes and integrate it into classroom instruction. Given the limited number of studies in this area, future research should focus on exploring teachers’ knowledge, interests, and attitudes toward AI use. Such studies would contribute to the literature and provide valuable guidance for educators in practice.