Akademik Veri Yönetim Sistemi
Mikrobiyoloji bulteni, cilt.59, sa.4, ss.475-491, 2025 (SCI-Expanded, Scopus, TRDizin)
Türkiye'de kullanılan üç basamaklı insan immün yetmezlik virüsü [human immunodeficiency virus (HIV)] testi algoritması, Centers for Disease Control and Prevention güncel HIV testi algoritmasına uygun olarak 2019 yılında güncellenmiş ve yürürlüğe girmiştir. Bu çalışmada, HIV/edinilmiş bağışıklık yetmezliği sendromu tanısında ülkemizdeki mevcut durumun ortaya konması amacıyla çok merkezli ve multidisipliner bir yaklaşımla HIV test verileri hakkında çok merkezli veri elde edilebilmesi ve HIV tanısında yeni algoritma uygulamaları ve sahada yaşanılan problemlerin tespit edilebilmesi amaçlanmıştır. Bu amaçla 12 HIV test merkezine 57 soruluk bir anketle kullandıkları HIV test algoritmaları, uygulamada karşılaştıkları sorunlar ve çözüm önerileri sorulmuştur. 2018-2020 yılları arasındaki toplam üç yıllık dördüncü kuşak HIV enzim bağlantılı immünosorbent testi [enzyme linked immunsorbent assay (ELISA)] test sayıları, tekrarlayan reaktif test sayıları, HIV doğrulama test sonuçlarının dağılımı ve HIV nükleik asit amplifikasyon test (NAT) sayıları ile mevcut algoritmanın performansı ve merkezlerin güncel HIV durumu değerlendirilmiştir. 2018-2020 yılları arasında toplam çalışılan anti-HIV ELISA test sayıları yıllara göre sırasıyla 788261, 871299, 835498, tekrarlayan reaktivite oranları 0.48, 0.51 ve 0.70 iken; doğrulanmış HIV test oranları ise 0.24, 0.25 ve 0.21 olarak bulunmuştur. Bu dönemde Western Blot (WB) doğrulama testi kullanım oranları sırasıyla %25.77, %12.29 ve %9.86 olup kullanımının giderek azaldığı görülmektedir. Mevcut algoritmada önerilen HIV-1/2 antikor ayırt edici hızlı doğrulama testlerinin (AAEHDT) kullanım oranları sırasıyla %25.72, %38.76 ve %45.78 olarak bulunmuş olup WB'nin yerini aldığı görülmektedir. Yıllara göre çalışılan HIV-1 RNA oranları da sırasıyla %48.77, %97.98 ve %46.31 olarak bulunmuştur. Çalışmada yeni algoritmada yer alan HIV-1/2 antikor ayırt edici hızlı doğrulama testinin kullanımının giderek arttığı ve HIV tanısında daha etkin kullanıldığı, HIV-1 NAT kullanımının ise azaldığı görülmektedir. Koronavirüs hastalığı 2019 [coronavirus diseases-2019 (COVID-19)] pandemisinin gölgesinde NAT olanaklarının COVID-19 polimeraz zincir reaksiyonu çalışmalarına kaydırılmasıyla ilişkilendirilen bu durum, ülkemizdeki HIV salgınındaki olası değişimler açısından daha detaylı izlem gerektirmektedir.