Türkiye’de Arşivciliğin Dünü ve Yarını- Kadınların Arşivlerdeki Yeri Sempozyumu (10-11 Nisan 2021), İstanbul, Turkey, 10 - 11 April 2021, vol.1, pp.842-863
19. yüzyıl Osmanlı Devleti’nin iç ve dış dinamiklerin de etkisiyle kesintisiz bir modernleşme sürecine girdiği bir dönemdir. Tüm toplumu etkile
yen bu modernleşme süreci, gerek sosyal hayatta gerekse eğitim hayatın
da kadınlara da önemli kazanımlar sağlamıştır. Üstelik Balkan Savaşları
ile başlayan, Cihan Harbi’yle devam eden savaşlar silsilesinin yol açtığı
ekonomik bozulma iş hayatında, savaşa giden erkeklerin yerini kadınların
doldurmasına neden olmuştur. Böylelikle eğitimle aydınlanan kadınlar,
meslek sahibi olmaya, iş hayatına katılmaya başlamış, dernekler ve cemiyetler kurarak seslerini her alanda duyurmuşlardır.
Ateşli silahların ve modern teknolojinin kullanılmaya başlamasıyla birlikte savaşlar 19. yüzyıldan itibaren hem şiddetini hem de etki alanını artırmıştır. Savaşların insanlar üzerindeki yıkımını hafifletmek, dil, din, ırk
farkı gözetmeksizin tüm insanlara yardım etmek düşüncesi ile ilk olarak
Avrupa’da Salib-i Ahmer Cemiyeti oluşturulmuştur. Salib-i Ahmer Cemi
yeti, Osmanlı Devleti topraklarında Hilâl-i Ahmer adıyla hayat bulmuş
tur. 1877 senesinde kurulan Hilâl-i Ahmer Cemiyeti, bir yardım kurumu
olmanın yanı sıra toplumsal gelişmeyi de hedeflemiştir. Sosyal toplum
içinde kadınların da erkeklerle birlikte yer almasını destekleyen Cemiyet,
kendi içerisinde kadınlar kısmı oluşturmuştur. 1910 yılında ilk adımları
atılan Hilâl-i Ahmer Hanımlar Merkezi, 20 Mart 1912 yılında tam anlamıyla teşkilatlanmıştır. Hilâl-i Ahmer Hanımlar Merkezi, Balkan, I. Dünya ve Kurtuluş Savaşları süresince Türk ordusuna cephe gerisinde önemli yardım faaliyetle
rinde bulunmuştur. Merkez, Osmanlı topraklarına sığınan muhacirlere,
şehit ailelerine, kimsesiz, kadın ve çocuklara da yardım elini uzatmıştır. Bu
çalışma, Osmanlı’da modern devletin inşası sürecinde Hilâl-i Ahmer Hanımlar Merkezi’nin üstlendiği önemli faaliyetlerden biri olan Çiçek Günü
ve bugüne dair fotoğraflar bağlamında, Türk kadınının değişim ve gelişim
sürecini inceleyerek, kadınların Hanımlar Merkezi çatısı altında göster
dikleri faaliyetlerle kamusal alanda görünürlük kazanmasını mercek altına
alacaktır. Ayrıca gerek Hilâl-i Ahmer Cemiyeti Yıllığı ve İcraat Raporları’nda gerekse Cemiyet’i konu edinen çalışmalarda Hanımlar Merkezi’nin
faaliyetlerine fazla yer verilmemesinden oluşan kaynak yetersizliği veya
kadınların faaliyetlerini görmezden gelmeyi seçen bakış açıları nedeniyle
eksik kalan kadın tarihine ilişkin bilgi ve belgelerin çalışmayı aydınlatma
daki önemine de dikkat çekilecektir.